Vaak zien we bij strategieprocessen in organisaties en ook bij analyses van aanstormende bedrijfskundigen uitgebreide analyses van het verleden. Wie is er toen ‘fout’ geweest, wie heeft problemen veroorzaakt en wie heeft verkeerde beslissingen genomen. De vraag is wat dat voor de toekomst oplevert?
In het kort:
- Vandaag is het dodenherdenking, bij uitstek een dag om stil te staan bij het verleden
- Als je naar het verleden kijkt kun je dat vanuit twee invalshoeken doen: je kunt kijken wat er verkeerd is gegaan en wie ‘fout’ is geweest, zodat je kunt straffen. Of je kunt naar datzelfde verleden kijken om te zien wat je kunt leren
- Het mag je niet verbazen dat de bedrijfskundige manier van kijken en denken de voorkeur heeft voor die laatste benadering. We lichten toe en beschrijven hoe.
Kijken naar het verleden is belangrijk
Te vaak horen we organisaties zeggen ‘we willen geen schuldvraag, dus we kijken niet naar het verleden. We kijken alleen naar de toekomst’. En dat is natuurlijk mooi, want in het verleden kun je niet meer leven. Wat in het verleden is gebeurd, draai je nooit meer terug. Dus moet je het ook achter je kunnen laten zodat je je kunt richten op het hier en nu en plannen kunt maken voor de toekomst.
Tegelijkertijd is het zonde om niet ook naar het verleden te kijken. Niet om stil te blijven staan bij wat er fout is gegaan of om een schuldige aan te wijzen. Maar om er van te leren.
Leren van het verleden doe je eigenlijk altijd door met de kennis van nu terug te kijken en te zien wat je – met de kennis van nu – als je ooit opnieuw in die of een soortgelijke situatie komt, anders gaat doen. Want alleen als je in zo’n situatie anders denkt of andere acties onderneemt – ander gedrag vertoont – zal de uitkomst anders zijn.
Einstein zei al: ‘Alleen een gek onderneemt keer op keer dezelfde actie en verwacht dat het resultaat anders zal zijn’
Een nieuwe toekomst
Als we in de toekomst andere uitkomsten willen hebben, of andere dingen willen bereiken, dan moeten we dus leren van het verleden. Als samenleving, omdat we nooit meer oorlog willen en nooit meer het vervolgen van bepaalde bevolkingsgroepen uit onze samenleving.
En als organisaties, omdat er dagelijks dingen gebeuren die ons weghouden van het realiseren van onze doelen. Of die we anders moeten doen om stappen te maken richting een doel dat we voor de toekomst nastreven.
Het is niets voor niets dat we Einstein aanhaken met de quote hierboven – want Einstein was een voorbeeld als het gaat om proberen, falen en leren. Deze lijn van denken en doen was in zijn ogen de enige manier om vooruitgang te bereiken.
Leren kun je leren
Dit anders doen begint met kijken naar het verleden. Wat heeft je in het verleden afgehouden van het realiseren van doelen? En welke opties waren er toen nog meer? Waarom hebben we daar toen niet voor gekozen? En met de kennis van nu, zouden we nu wel voor een van die andere opties kiezen? Of zijn er – met de kennis van nu – nog weer hele andere mogelijkheden?
In principe komt leren als mens en als organisatie neer op het steeds maar weer herhalen van bepaalde mogelijkheden en dan steeds net even anders. En dan kijken of dat ‘even anders’ een verbetering of een verslechtering was. Als het een verbetering is, dan is dat je nieuwe uitgangspunt voor een volgende slag richting verder verbeteren. Was het een verslechtering, dan stop je meteen met die aanpassing. Terug naar het vertrekpunt van die leer-loop en vanuit daar weer iets anders proberen.
Vergelijk het met een topsporter, bijvoorbeeld iemand uit de nationale zwemploeg die in training is voor de Olympische Spelen later dit jaar. Start, draai en wissels worden keer op keer geoefend… en geëvalueerd. Het doen is belangrijk, het evalueren en zien hoe de uitvoering is, wat goed ging en wat anders kan is misschien nog wel een meer essentieel onderdeel van in topvorm raken.
Dodenherdenking is een goed moment om stil te staan
(bij leren)
Leren doe je alleen als je bewust een pas op de plaats maakt en eens stilstaat bij wat er nu gebeurd is en wat je in de toekomst anders zou kunnen of moeten doen. En dodenherdenking is bij uitstek een dag waarop we even stilstaan bij het verleden. Dus waarom vandaag niet ook gebruiken om – behalve bij de (inter)nationale vrede – ook eens stil te staan bij jouw eigen verleden. Privé, qua leren en qua werk. Wat heb je gedaan? Ben je tevreden of blij met de uitkomst? Wat zou je een volgende keer – met de kennis van nu – anders doen?
En vanuit daar doorgaan naar het heden en naar de toekomst. Want alleen daar kun je het geleerde in de praktijk brengen en ontdekken of het met ander denken en ander gedrag ook tot een andere uitkomst kan leiden.
