Sinds donderdag 24 februari 2022 is onze wereld weer op een nieuw vlak aan het veranderen… om 04.00 uur Nederlandse tijd is het Russische leger Oekraïne ingetrokken. Nu is Oekraïne geen lid van de NAVO, we zijn dus niet in oorlog. Maar we zijn wel in een hogere staat van paraatheid. Want wie had anno 2022 nu kunnen denken dat een relatief westers land zo openlijk oorlogshandelingen zou verrichten. En dat we weer een oorlog in Europa zouden hebben???
De vraag is natuurlijk hoe Europa en de VS gaan reageren op deze openlijke verstoring van de internationale verhoudingen. Als we kijken naar het verleden dan leiden militaire acties tot militaire en politieke reacties. En helaas wordt daardoor de dreiging niet echt minder.
Maar wat dan wel?
Het laat zich raden – je kent me intussen een beetje – dat ik al snel langs de lijnen van bedrijfskundige modellen denk. Ook in situaties als deze. En gelukkig hebben we een bedrijfskundige denker die voortkomt is opgeleid in militaire strategie: Richard D’Aveni. Ik zal in deze blog dit bedrijfskundige denken volgens de lijn van D’Aveni uitwerken. Ik weet dat dit wellicht op onderdelen ongenuanceerd kan klinken, maar bedrijfskundig kijken en denken is nu eenmaal geen politiek of diplomatiek denken…
Ik weet niet of er politieke beïnvloeders deze blog lezen, maar het denken van D’Aveni geeft ons een mooi houvast hoe we om kunnen gaan met een situatie als deze. D’Aveni beschrijft met zijn model Strategisch overwicht namelijk een aanpak die gericht is op het handhaven van de status quo. In die status quo is er een soort van stilzwijgende overeenkomst dat niemand aanvalt, handelt of de belangen van een ander schaadt. Een situatie die we decennia hebben gehad en waar we nu naar terug verlangen.
D’Aveni stelt dat je voor het handhaven van die status quo – als dat je doel is – van tevoren na moet denken over wat mogelijke tegenacties zijn als een van de partijen de status quo verbreekt. Eigenlijk wil je die partij die de status quo doorbreekt kort, maar heftig terugpakken zodat de overschreden grenzen weer geëerbiedigd worden. Een actie die een duidelijk ‘terug in je mand’-signaal afgeeft. Zie het als een schaakspel waar je actief werkt naar het zo plaatsen van je schaakstukken dan je bij elke actie een verweer hebt. Dat verweer kan in de kern twee kanten op gaan:
Optie 1 – Oog om oog
Als ik aangevallen word – of de status quo wordt op een bepaalde manier aangevallen – dan ga ik met gelijke instrumenten terugslaan daar waar de aanval is gedaan. In verschillende markten zie je dat gebeuren als een gevestigde partij of nieuwe toetreder marktaandeel zien ‘kopen’ door de prijs te verlagen. De reactie van de andere in de markt actieve partijen is ook hun prijs te verlagen. Zo hebben we een aantal jaren geleden een ‘supermarktoorlog’ gehad, waar met (marge)verlies klanten en marktaandelen behouden moesten blijven.
Organisaties die onderdeel zijn van dit proces kunnen alleen maar mee en deze oorlog volhouden zolang er geld in de ‘oorlogskas’ zit. Het is bijna wachten tot de eerste partij in de markt zonder geld komt te zitten. De verliezen zijn groot in deze situatie. Niet alleen voor de strijdende partijen, maar ook voor de consument. Die heeft eerst het voordeel van stuntprijzen, maar zit uiteindelijk met een markt die opnieuw in status quo komt, maar nu met minder aanbieders. En daardoor vaak ook meer macht bij de overgebleven aanbieders en hogere prijzen.
Laten we deze aanpak los op Oekraïne dan gaan we als westerse landen tegen Rusland strijden – of ondersteunen dat er gestreden wordt – in Oekraïne. Dat kost geld (en gelukkig hebben we een grote oorlogskas, alleen worden de uitgaven aan alle andere ontwikkelingen uit het regeerakkoord een stuk lager), mensenlevens (aan alle kanten) en welvaart (je kunt geld maar één keer uitgeven, en op deze manier loopt het onze economie uit). Ik had je gewaarschuwd dat ik het bedrijfskundig aan zou lopen…
Optie 2 – Slaan waar het pijn doet
De tweede aanpak is de aanpak waar D’Aveni ons toe leidt… als je aangevallen wordt doordat de status quo door een van de partijen doorbroken wordt, dan sla je terug daar waar het de ander het hardste raakt. Bij organisaties is dat in de core business van de status quo verstorende partij. En dat is in het geval van de Russische invasie niet in de Oekraïne, want wat daar gebeurt raakt Rusland op zijn best indirect. Als we ervan uitgaan dat Poetin dictatoriale structuren heeft – door druk te zetten op tegenstanders, directe sturing op sociale berichtgeving en het in bezit hebben van nationale media – dan zou je moeten kiezen voor wat Poetin het meeste raakt. Hup, op naar de kern.
Maken we een uitstapje naar de DMU – de Decission Making Unit – dan weten we ook dat Poetin een land als Rusland nooit alleen kan sturen. Hij heeft mensen om zich heen die informatie aandragen, strategieën bedenken en die strategieën ook helpen realiseren. Poetin is dan misschien wel het gezicht, maar hij is zeker niet de enige in het Kremlin die deze inval in Oekraïne heeft bedacht, ertoe heeft besloten en nu de aanval tot uitvoer brengt. Waar doet het nu echt pijn? Het doet echt pijn als je iets kunt bedenken waardoor de mensen in en rondom het Kremlin die beslissingen kunnen nemen of beïnvloeden het leven lastiger maakt. Want dan gaan ze tegengas geven richting Poetin en zo kan er een andere koers afgedwongen worden.
Acties om de DMU van Poetin te raken
De nieuwe elite van Rusland leeft in weelde… En doet dat vooral in West-Europa en de VS. Tweede huizen in Londen (ook handig als je opeens moet vluchten, want je weet nooit wanneer je uit de DMU gelazerd wordt), shoppen in Cannes en skiën in St Moritz. Naast het stoppen van de toegang tot het Westerse bancaire systeem (Swift – waar ‘nog’ niet voor gekozen is) kun je ook de toegang tot het Westen stoppen. Alle visa intrekken, in het westen zijnde Russen terug naar huis sturen, tegoeden bevriezen van alle Russen en beslag leggen op alle bezittingen. Ja, tuurlijk, daar zal aanvullende wetgeving voor nodig zijn, maar dat is er voor militair en ander politiek ingrijpen ook. Ontnemen van privileges en de dingen die het leven op een hoge positie leuk maken, zodat er van binnenuit druk gezet wordt tegen de keuzes die nu gemaakt zijn. Maatregelen overigens waar we zelf als Westerse wereld niet veel onder te leiden hebben…
De tweede stap is ook voor ons ingrijpender: het afnemen van inkomsten. En Rusland draait voor een groot deel op inkomsten uit olie en gas. We leven al een paar maanden onder de druk dat Rusland de gaskraan dicht kan draaien. Laten we er niet op wachten, laten we aan onze kant de gaskraan dichtdraaien. En dus Rusland niet het voordeel in inkomsten uit olie en gas geven. Of moet ik zeggen extra hoge inkomsten uit olie en gas geven, want sinds de inval zijn de olie en gasprijzen helemaal door het dak gegaan. De oorlogskas van Poetin wordt alleen maar groter, terwijl die van ons sneller leeg raakt.
Met andere woorden, het westen moet af van Russische energie. Het lijkt me een ideaal moment om als Europa versneld door de energietransitie heen te beuken. We steken maximaal geld in isoleren van woningen, trekken elektriciteit aan van kerncentrales in Duitsland en Frankrijk en zetten een versnelling op eigen energieopwekking uit alternatieve bronnen, zoals meer windmolens op land en zee. Als dit betekent dat de gaskraan in Groningen weer open moet, dan moet dat voor de korte termijn maar. Maar dan wel het surplus in opbrengsten apart zetten voor het later ophogen en stabiliseren van de hele provincie… In deze slag gaat het om landsbelang en met de prijsstijging praten we niet meer over een paar miljard meer of minder. Die worden door de markt zelf opgebracht, dat doet de politiek geen extra pijn. En alle niet-Groningens bedanken elke avond op hun blote knieën de welwillendheid en het dragen van alle ellende door de betrokken Groningers.
Als we de privileges afnemen en de geldkraan dichtdraaien zouden er zomaar weer gesprekken kunnen zijn met Moskou over herstel van de status quo. En kon deze actie ook wel eens het einde van het tijdperk Poetin worden, want als de elite voelt hoe het is om aangepakt te worden, is het belang om de status quo ook in de toekomst te behouden groter. En dan wil je niet afhankelijk zijn van een leider in een systeem met dictatoriale neigingen.
Dit is waar Richard D’Aveni het over heeft met zijn denken van strategisch overwicht. Het is vaak een lastige manier van denken om uit te leggen tot je tegen een situatie aanloopt die ideaal is om via de D’Aveni lijnen te duiden. Hoewel het me wel te ver gaat om Poetin hiervoor te bedanken…
Krachtige groet,Marischka
