Door: Karin Biegel
Eerder verschenen via de DNHS Campus
Loyaliteit. Wat is het? En welk onderscheid kennen we als we loyaliteit in de professionele sfeer bedoelen ten opzichte van de persoonlijke sfeer?
Vaak wordt loyaliteit te pas en te onpas gebruikt. In intermenselijke relaties, maar ook om de relatie met de organisatie waarvoor je werkzaam bent, te duiden. En vaak gebeurt dat met non- issues of issues die verpakt zijn als loyaliteit maar geen echte loyaliteit inhouden, althans geen professionele loyaliteit. Er zit dus iets onder wat als loyaliteit wordt “verpakt”.
Interessant is het dus, om eens na te gaan wat loyaliteit nu is en wat het onderscheid is met professionele loyaliteit en hoe zich dat uit in persoonlijk gedrag en professioneel gedrag.
Loyaliteit. Wat is het?
Als we het woord op zoeken in de “Dikke Van Dale” dan verklaart deze dat het gaat over trouw. Maar over wat voor soort trouw hebben we het dan?
Allereerst begint het natuurlijk met trouw aan jezelf. En gaat over de toewijding eerlijkheid en oprechtheid die jij met jezelf hebt. Misschien heel voor de hand liggend, maar toch blijkt dit in de praktijk toch nog wel eens weerbarstig. Dit raakt ook het leerstuk van integriteit. Persoonlijke loyaliteit gaat over de trouw van jou aan personen, omdat deze belangrijk voor je zijn. En hoe belangrijker de personen voor je zijn, hoe groter de loyaliteit, zou je kunnen stellen.
Dit geldt bijvoorbeeld voor existentiële loyaliteit, loyaliteit die ontstaat door de band tussen bijvoorbeeld ouders en kind, die bij een normale verhouding voortvloeit uit de zorg en veiligheid die de ouders het kind bieden en de verantwoordelijkheid die de ouders voor het kind dragen, waardoor een zeer sterke band ontstaat tussen ouders en kind.
Overigens gaat in die verhouding helaas ook wel eens wat fout, waardoor de existentiële loyaliteit beduidend minder is, dan normaliter te doen gebruikelijk.
Verticale loyaliteit
In familierelaties spreken we vaak over verticale loyaliteit, waarmee we de bloedbanden bedoelen die er zijn tussen grootouders, ouders, kinderen en kleinkinderen. Verticale loyaliteit is asymmetrisch. We bedoelen daarmee dat balans van geven en nemen niet noodzakelijkerwijs in evenwicht hoeft te zijn . Denk maar na: Ouders zorgen voor kinderen geven hun liefde en aandacht, terwijl de kinderen aanvankelijk daar niets voor terug doen. Op latere leeftijd kan dit veranderen, omdat ouders behoeftig worden en kinderen dan meer een zorgende rol op zich gaan nemen. Dit kan maar hoeft niet. Je weet dus ook nooit of er een balans is tussen geven en krijgen en dat hoeft in een dergelijke verhouding ook niet.
Horizontale loyaliteit
Horizontale loyaliteit kom je tegen in vriendschapsrelaties, bij partners en collega’s. Deze loyaliteit is doorgaans in balans en dus symmetrisch. Geven en krijgen moet dus ongeveer in evenwicht zijn. Hoewel er nog meer soorten zijn (denk aan de loyaliteit van broers en zussen aan elkaar) volsta ik in deze context hiermee en ga nu beschrijven hoe persoonlijke loyaliteit zich uit in de vorm van gedrag.
Gedragskenmerken loyaliteit
Hoe ben je trouw aan jezelf en aan de ander en daarmee loyaal aan beiden?
- Je bent eerlijk en oprecht aan jezelf en de ander
- Je bent toegewijd aan jezelf en de ander
- Je laat zien wie je bent, met je behoeften, verlangens, je mogelijkheden en je grenzen
- Je staat open voor de ander en wil graag weten wat diens behoeften, verlangens, mogelijkheden en grenzen zijn
- Je bent bereid rekening te houden met de ander, zo lang het niet ten koste gaat van jezelf
- Je hebt iets voor de ander over, als je weet dat je de ander hiermee helpt
- Je wil graag dat het goed gaat met de ander. Als je hierin kan bijdragen, doe je dit graag
- Je bent trouw aan de ander; je laat de ander niet vallen. Ontrouw zijn voelt als een vorm van verraad
In het hierboven omschreven gedrag zie je dat – in het geval van horizontale loyaliteit – dat daar doorgaans meer wederkerigheid in zit dan bijvoorbeeld in het geval van verticale loyaliteit.
Problemen ontstaan vaak bij loyaliteit aan personen die allang niet meer of veel minder loyaal zijn aan jou, of met andere woorden, als er een disbalans is ontstaan. Doorgaans voel je dt eerder en gemakkelijker in horizontale verhoudingen. En disbalans is te voorkomen door de loyaliteit aan de ander te plaatsen in de context van loyaliteit aan jezelf. Als daar een voor jou goede balans aanwezig is, wordt een disbalans niet gauw gevoeld.
Professionele loyaliteit
Loyaliteit in organisatie wordt omschreven als professionele loyaliteit. Als professional stel je je loyaal op in de organisatie door trouw te zijn aan de doelstellingen van de organisatie en je leidinggevende of bijvoorbeeld je team en collega’s. Maar welk gedrag hoort daar nu bij?
Als je werkzaam bent op de werkvloer laat je gedrag zien wat in overeenstemming is met de realisatie van doelstellingen waarvoor jij en jouw team staan opgesteld. Dit betekent ook dat je loyaal bent aan jouw leidinggevende. Als leidinggevende ben je eveneens loyaal aan de organisatie doelstellingen en de voor jouw smart gemaakte specifieke doelstellingen als afgeleide daarvan. Je bent verantwoordelijk voor het team, dat je aanstuurt en loyaal aan het team waar jij op jouw beurt weer onderdeel van uit maakt. Dus niet loyaal aan het team waar je verantwoordelijk voor bent, hoe gek dat misschien ook klinkt.
Organisaties willen heel graag loyale medewerkers. We bedoelen daarmee, dat organisaties graag met professionals werken die zich loyaal aan de doelstellingen van de organisatie verklaren en er aan mee werken dat deze gerealiseerd worden. Zij staan klaar voor de organisatie of het organisatie onderdeel waar ze onderdeel van uit maken en willen best een keer harder lopen als dat gevraagd wordt. Niet als regel ( want daarmee zouden ze de loyaliteit aan henzelf te kort doen) maar wel in die gevallen dat het organisatiebelang daarom vraagt.
Loyale medewerkers vertrekken ook niet zomaar, zij voelen zich verbonden met het wel en wee van de organisatie waarvan ze deel uit maken.
Overigens is dit iets anders dan medewerkers die al 30 jaar bij het bedrijf werken en om die reden ( functieverblijftijd dus) als loyaal worden bestempeld. Uiteraard kunnen ze loyaal zijn, maar sec door de functie verblijftijd kunnen ze niet als zodanig beoordeeld worden. Dit kan slechts op basis van gedrag aan de hand van de criteria die we in dit artikel eerder hebben beschreven.
En dan kan het best zo zijn dat een medewerker die zichzelf als trouwe en dus loyale medewerker beschrijft, dit vanuit een organisatieperspectief niet is. En dan wordt loyaliteit een holle kreet met een negatieve connotatie.
