‘Na de verkiezingszege van Trump is de klopjacht op de dader begonnen. Het spoor leidt naar de buschauffeur.’
Met dit citaat op de voorpagina van het Financieele Dagblad gisteren, was mijn interesse gewekt – want dit soort stellingen kom ik in organisaties vaak tegen. Er gaat iets niet zoals van tevoren gedacht en vervolgens begint het proces om een schuldige aan te wijzen.
Als bedrijfskundige snap ik dat niet. Waar dient deze schuldvraag toe? Wordt de organisatie er beter van als we aan kunnen wijzen wie er schuld heeft? Is de kans groter dat de organisatie haar doelen haalt als we weten wie er schuldig is?
Je kunt wel een verhaal opbouwen dat het aanwijzen van de schuldige inderdaad zin heeft, maar zowel vanuit de theorie als vanuit de praktijk kan ik volmondig zeggen: nee, het brengt de organisatie niet verder.
Het kan overigens sommige mensen binnen de organisatie wel helpen om een schuldige aan te wijzen, omdat ze daarmee de schuldvraag tenminste van zichzelf af kunnen leiden en wel omdat:
- Ze er zelf beter van af komen als zij de schuldige niet zijn, maar bijvoorbeeld wel de schuldige aan kunnen wijzen
- De aandacht af kunnen leiden van die zaken die bij hun zelf niet zo lekker lopen
- Een interne concurrent een stap achteruit kunnen laten doen
Maar het mag daarmee ook duidelijk zijn dat deze overwegingen niet in het belang van de organisatie zijn.
Evalueren, reflecteren en leren
Vaak gaat het ondernemen van een schuld-onderzoek onder het mom van ‘evaluatie’. Maar een evaluatie is het feitelijk vaststellen van de verschillende handelingen die verricht zijn. Het gaat dus over het achteraf – zonder oordeel te geven – nog een keer doorlopen van het proces.
Reflecteren gaat er vervolgens over dat je –na de evaluatie – bepaalt wat je, met de kennis van nu, anders had kunnen doen om een betere uitkomst te krijgen.
Evalueren en reflecteren maken samen dat een organisatie leert.
Dit leren is vaak ver te zoeken in organisaties omdat door de schuldvraag de betrokkenen – of iedereen die de schuld potentieel op zich af ziet komen – er een belang bij heeft om na een verkeerde afslag zo lang mogelijk vast te houden aan de ingezette koers. Want: als jij de eerste bent die ziet dat het niet goed zit, zit je blijkbaar ook heel dicht bij het vuur.
Zo zie ik te vaak projecten die al een tijd op een dood spoor zitten, maar waarvan niemand toe durft te geven dat het project geen ‘zoden aan de dijk’ zet. Zonde van de tijd, geld, en inspanning die geleverd wordt zonder dat het effect heeft.
Nog een niet effectief effect: een rem op innovatie en vernieuwing
Nog even los dat je door de schuldvraag een leermoment voor de organisatie mist, en de organisatie afleid van waar het werkelijk om gaat – namelijk doelen halen – is er nog een derde nadeel aan het zoeken en aanwijzen van schuldigen binnen de organisatie: het laat mensen in hun schulp kruipen zodat ze in de toekomst niet het risico lopen om ergens de schuld van te krijgen. En de zekerste manier om nergens de schuld van te krijgen is… geen initiatief meer nemen.
En daarmee stopt de organisatie met vernieuwen en innoveren.
In een wereld die steeds sneller verandert is dit misschien nog wel de strategisch meest bedreigende uitwerking van schuldigen zoeken.
Dan alles maar laten gebeuren?
De vraag die ik vaak krijg als ik dit in organisatie vertel is: moeten we dan alles maar laten gebeuren? Als we geen schuldvraag doen heeft toch niemand een reden om zeker te weten dat de juiste keuzes en beste acties worden ondernomen?
Nee, dat klopt. Maar…. Daar helpt een schuldvraag ook niet bij, zoals we nu weten.
Wat wel helpt om mensen de juiste keuzes te laten maken is:
- Duidelijk communiceren waar de organisatie naar toe wil, het doel op langere termijn maar ook de weg die gekozen is om daar te komen
- Duidelijke GO/NO GO momenten waarop bepaald wordt, wat op dat moment de beste inzichten zijn en welke keuzes daarop gebaseerd kunnen worden
- Accepteren dat je ook verkeerde keuzes kunt maken, de organisatie snel tot dit inzicht laten komen en een andere weg inslaan zonder aan verkeerde keuzes vast te houden
- Leren van fouten, zodat de organisatie:
- Een veilige omgeving vormt voor nieuwe ontwikkelingen en initiatieven
- Bij elk initiatief beter wordt en de kans op succes groeit
Terug naar het citaat
En dat alles als gevolg van een citaat in het FD gisterochtend. En dat terwijl het artikel helemaal niet over schuldvraag in organisaties ging, maar over de verkiezingen in de VS. En door wie het uiteindelijk kwam dat Trump gewonnen had. De analyse van Lukas Daalder was dat het kwam – de schuld dus – door al die mensen die door globalisatie en het verdwijnen van banen naar het buitenland, hun baan en zekerheden kwijt zijn geraakt. Maar hij geeft er ook direct bij aan dat het een illusie is dat die banen weer terugkomen, ook als het Trump lukt de vertrokken bedrijven terug naar de VS te lokken. Want die banen zullen dan overgenomen worden door automatisering en robotisering.
Waarom het dan de schuld van de buschauffeur is? Omdat dat de volgende groep is die massaal zonder werk komt te zitten – door de elektrische zelf sturende auto – en die zijn stem uit gaat brengen voor de volgende Trump die belooft dat alles wordt zoals het ooit was….
Maar dat is misschien een onderwerp voor een volgende blog…
Krachtige groet,
Marischka
