Bedrijfskundig Meesterschap: de kunst van bedrijfskundig kijken

Veel organisaties hebben bedrijfskundig kijken hoog op hun verlanglijstje staan. En daarom veel professionals ook. Maar wat is nu eigenlijk bedrijfskundig kijken? In deze blog probeer ik een antwoord te geven op deze vraag.

Bedrijfskunde

Laten we eerst eens stil staan bij de bedrijfskunde. Als we opzoeken wat de beschrijving van bedrijfskunde is vinden we het volgende:

De bedrijfskunde is het vakgebied dat zich bezighoudt met de organisatie en de marktomgeving van bedrijven. Het vakgebied maakt gebruik van inzichten uit andere disciplines zoals (bedrijfs)economie, psychologie en sociologie. Bovendien is het sterk op de praktijk gericht.

(bron: wikipedia)

Met andere woorden: de bedrijfskunde is een stroming van denken die inzichten uit andere vakgebieden gebruikt om te duiden wat er in bedrijven en organisaties gebeurt of zou moeten gebeuren. Vanuit deze opvatting is het logisch dat bedrijven behoefte hebben aan bedrijfskunde in hun geledingen. Het helpt hen immers te duiden wat er in hun organisaties en in de markt gebeurt. En wat ze zouden moeten doen om de toekomst aan te kunnen.

Dat de bedrijfskunde sterk op de praktijk gericht is helpt ook om dit vakgebied aantrekkelijk te maken. Bedrijven hebben immers geen behoefte aan wetenschappelijke concepten als ze willen snappen wat er bij hen gebeurt. Of als ze een concrete vraag hebben. De vragen die de organisatie heeft gaan over wat er NU gebeurt en wat er VANDAAG gedaan moet worden.

De praktijk van de bedrijfskunde

Eigenlijk elke bedrijfskundige opleiding, of het nu een MBA is of een andere bedrijfskundige opleiding, gaat uit van een standaard indeling waarmee de basics van het vak worden behandeld, maar ook de laatste inzichten uit het veld worden gedeeld. Welke indeling ook wordt gevolgd, de studenten krijgen modellen en inzichten mee uit de verschillende deel-vakgebieden die we onder de bedrijfskunde rekenen, zoals:

1. Strategie en Beleid
2. Marketing en Communicatie
3. Organisatie en Management
4. Financieel Management
5. HRM
6. Logistiek
7. ICT

Nogmaals, de etiketjes op de verschillende vakken kunnen verschillen, maar in de kern is de bovenstaande indeling een overzicht van de reikwijdte van de bedrijfskunde. Daarnaast kijkt elke zichzelf respecterende bedrijfskundige opleiding naar de omgeving van de organisatie (ook dat zat al in de beschrijving die ik hiervoor aanhaalde – in de vorm van marktomgeving).

Is de praktijk van de bedrijfskunde ook de praktijk van bedrijven?

Niet per definitie! Het vakgebied Bedrijfskunde heeft zich, net als alle andere takken van wetenschap (ik ga hier even voorbij aan de discussie of bedrijfskunde wel of niet een wetenschap is), ontwikkeld door praktijksituaties te onderzoeken en te vatten in modellen die algemener toepasbaar zijn. Als het model klopt voor genoeg praktijksituaties, dan kunnen we het model daarna ook gebruiken om nieuwe praktijksituaties te toetsen en de toekomst te voorspellen.

Het idee is dat als we een bedrijf en de markt analyseren, we de parallel kunnen trekken naar een van de theorieën en/of modellen uit de bedrijfskunde (gebaseerd op eerdere studies), en met die theorie slimme en verstandige dingen kunnen zeggen over de richting waarin de toekomst gezocht kan worden. En meestal werkt dat prima.

Maar niet altijd. Ieder bedrijf en iedere situatie is uniek. Je kunt dus maar tot op bepaalde hoogte met een analyse en een model voorspellen wat er zal gebeuren. Of zoals we vaak in de reclame horen: resultaten uit het verleden geven geen garantie voor de toekomst. En dat is precies wel wat modellen doen: ze gebruiken de resultaten uit het verleden (de eerdere cases die onderzocht zijn) om voorspellingen te geven voor de toekomst.

Daarom is het gebruiken van de inzichten van de bedrijfskunde in de dagelijkse praktijk, in mijn ogen ook zo belangrijk. Doe je dit niet, en laat je je leiden door wat de modellen en technieken zeggen, dan kun je de plank serieus mis slaan. En de markt straft dat meteen af.

Ik maak hierbij een duidelijk onderscheid tussen leren, toepassen en gebruiken.

1. Leren staat voor mij het kennis nemen van alles wat met dat model of inzicht te maken heeft (dus ook in welke gevallen je wel of niet met een model zinnige dingen kunt zeggen).
2. Toepassen gaat over het aanleren en oefenen hoe een model werkt. Vaak moet je het model ‘door je vingers laten gaan’ voordat je ziet en snapt hoe het werkt, welke informatie je nodig hebt en hoe je informatie omzet tot inzichten.
3. Gebruiken gaat dan nog een stap verder. Als je het model kent, kunt toepassen en weet wat het je op kan leveren in bepaalde situaties, dan kun je een model op je eigen manier gebruiken om inzichten te krijgen en beslissingen op te nemen. Je hoeft dan vaak het model zelf niet eens meer tot in detail in te vullen, om toch de inzichten uit die manier van denken te kunnen halen. De manier van denken die het model inleidt is dan onderdeel geworden van de manier waarop jij naar een vraagstuk kunt kijken.

Bedrijfskunde en bedrijfskundig kijken

Het idee dat achter veel bedrijfskundige opleidingen ligt is dat als een student de inhoud van de verschillende bedrijfskundige vakgebieden kent er vanzelf iets als integratie ontstaat. Met die integratie ontstaat een helicopterview, het vermogen om het geheel te overzien en er wijze conclusies uit te trekken.

In feite leren we aan om de praktijk te analyseren aan de hand van theorieën en modellen, een gestandaardiseerde manier van kijken en beoordelen. Nu kunnen er meerdere dingen gebeuren:

1. We beoordelen de realiteit in een bedrijf aan de hand van wat het model aangeeft dat optimaal is. Doet het bedrijf iets anders, of werkt het in het bedrijf op een andere manier, dan zetten we meteen acties in gang om de realiteit aan te passen aan het model. Niet handig, want vaak wordt de organisatie daar niet beter van. Helaas is het wel vaak de praktijk.
2. We bekijken de realiteit in het bedrijf door de bril van een bepaalde theorie of model en kunnen duiden wat er gebeurt. Het snappen wat wel en wat niet werkt in de organisatie is één van de grote voordelen die de bedrijfskunde kan brengen.
3. We gebruiken de theorieën, invalshoeken en modellen uit de bedrijfskunde om er achter te komen wat er echt aan de hand is in een bedrijf. Pas als we dat weten, gaan we kijken of er dingen moeten veranderen. Veranderen, of voldoen aan het beeld van een model of theorie, is geen doel op zich, maar een middel dat bewust ingezet kan worden daar waar het nodig is.

In dit laatste geval is er sprake van ‘Bedrijfskundig kijken’. Degene die deze kunst beheerst heeft ‘Het Bedrijfskundig Oog’.

Ontwikkelen van het Bedrijfskundig Oog

Het mag duidelijk zijn dat de wens om meer bedrijfskundige kennis binnen organisaties te hebben, wat mij betreft genuanceerd kan en moet worden. Ik denk dat het bedrijfsleven en de overheid (zeker in tijden waarin de wereld om ons heen sterk verandert) baat zouden hebben bij meer Bedrijfskundige Ogen.

In mijn boek ‘Het bedrijfskundig Oog’ beschrijf ik een aantal elementen die samen maken dat je het oog ontwikkelt:

1. Het kijken naar de organisatie, de marktomgeving en de verschillende vraagstukken die er spelen vanuit verschillende perspectieven;
2. Het duiden van de realiteit in bedrijven in de breedte van de hele organisatie – of, bedrijfskundig gesproken, vanuit verschillende bedrijfskundige vakgebieden tegelijk;
3. Het kunnen vormen van een totaalbeeld op basis van bedrijfskundige methoden;
4. Het kunnen duiden en interpreteren van bedrijfskundige informatie, met behulp van een bedrijfskundige gereedschapskist;
5. Het vinden van een routine waarmee dit alles onbewust gedaan wordt.

Met andere woorden: bedrijfskundig kijken is geen bewuste, actieve daad meer als je het bedrijfskundig oog hebt. Het zit ‘ingebakken’ in de manier waarop je de dingen dagelijks benadert. En juist daar zit de meerwaarde in.

Hoe je dit doet kun je lezen in het boek: ‘Het Bedrijfskundig Oog. Van Analyse tot Helicopterview’ dat je via www.globiapublishers.nl kunt bestellen 

Hoe het oog aan te leren?

Als je het oog ook wilt aanleren zijn er verschillende wegen:

• Je gaat een bedrijfskundige opleiding doen, waarbij je selectiecriterium is dat de kennis die je leert ook echt naar de praktijk wordt vertaald. Niet aan de hand van casestudy’s (die zijn gewillig en altijd precies zo dat je de vraag er mee kunt oplossen), maar aan de hand van een real-life bedrijf met alle krommigheden, onzekerheden en niet bestaande informatie die je in het echt ook moet oplossen;
• Je hebt al bedrijfskundige kennis (omdat je al een opleiding hebt gedaan), of bouwt zelf bedrijfskundige kennis op en zoekt ondersteuning in het leren gebruiken van die kennis, het achterhalen van de echte vraag en het kijken vanuit verschillende perspectieven. Met andere woorden: je neemt zelf de verantwoordelijkheid om de gereedschapskist te vullen en zoekt hulp bij het kweken van het oog;
• Je wilt je eigen bedrijf of een vraag in het bedrijf gebruiken als real-life case om zowel gericht kennis te verzamelen als het oog te ontwikkelen. Om in dit pad succesvol te zijn moet je hulp inzetten. Anders zal zowel het aanleren van bedrijfskundige kennis, als het ontwikkelen van het oog en waarschijnlijk ook de analyse van de real-life case een teleurstelling worden.

In alle situaties kan DNHS een oplossing bieden. Kom bijvoorbeeld eens naar het DNHS kennismakingscollege, dan kun je in de praktijk ervaren hoe we werken en op welke manier we met leren en ontwikkelen omgaan. Je bent natuurlijk ook van harte welkom contact met ons op te nemen. We kunnen dan gezamenlijk bepalen welke actuele bedrijfskundige kennis je hebt en of de aanpak van DNHS past bij wat jij wilt bereiken.